Metody zapobiegania błędom typograficznym
Poprawne definiowanie stylów akapitowych i ich staranne stosowanie podczas łamania tekstu chroni przed poważnymi błędami typograficznymi. W poprzednim rozdziale omówiliśmy kluczowe błędy związane z początkiem i końcem akapitu. Dziś skupimy się na prawej krawędzi akapitu.
Justowanie: Blokowo czy w chorągiewkę
Istnieją dwa główne sposoby justowania tekstu: blokowe (na format) i w chorągiewkę (wyrównane głównie do lewego marginesu). Badania przeprowadzone przez Andrzeja Tomaszewskiego wskazują, że tekst w chorągiewkę (ze stałym odstępem międzywyrazowym i niewyrównaną prawą krawędzią) jest bardziej przyjazny dla czytelnika dzięki jednolitym odstępom. Wyrównanie lub brak wyrównania prawej krawędzi wiersza nie wpływa na czytelność.
Wybór metody justowania często zależy od koncepcji projektowej i estetycznego wyczucia redaktora technicznego. Skład w chorągiewkę bywał kojarzony z drugim obiegiem, choć dziś znaczenie tego pojęcia uległo zmianie.
Chorągiewka z konieczności
W czasach PRL, każda niezależna inicjatywa wydawnicza była częścią drugiego obiegu. Wydawnictwa te, często bez profesjonalnej wiedzy edytorskiej, tworzyły teksty na maszynach do pisania, a następnie powielały je różnymi metodami, mniej lub bardziej przypominającymi profesjonalną poligrafię. Rewolucję przyniosły składy elektroniczne marki Robotron z NRD, które umożliwiały rozciąganie wierszy na format, choć brakowało im automatycznego dzielenia wyrazów.
Pierwsze komputery z edytorami tekstu wydawały się rozwiązaniem problemu profesjonalnego justowania, ale oprogramowanie często nie miało polskiego algorytmu dzielenia wyrazów. Do dziś niektórzy składają teksty bez profesjonalnych narzędzi, pozostając w drugim obiegu z własnego wyboru.
Dzielenie wyrazów w języku polskim
Podróż poza granice kraju bywa dla mnie równie skomplikowana, co lot na Marsa. Niewiara w możliwość unoszenia się w powietrzu ciężkich maszyn sprawia, że zdany jestem na media głoszące, że Polska rośnie w siłę. Jednak zimny prysznic przychodzi przy instalacji oprogramowania zagranicznego. Brak polskiej wersji językowej i algorytmu dzielenia wyrazów sprawia problemy.
Profesjonalne programy DTP analizują tekst, by zachować optymalną szarość tekstu, chroniąc czytelnika przed nadmiarem światła w postaci dziur i rynien. Dobre justowanie tekstu przypomina podróż luksusową autostradą.
Rozwiązywanie problemów typograficznych
Aby obejść problem braku polskiego algorytmu dzielenia wyrazów, stosujemy różne rozwiązania, choćby ręczne dzielenie wyrazów czy użycie innego algorytmu, co często prowadzi do błędów. Najgorszym rozwiązaniem jest justowanie na format bez dzielenia wyrazów, co powoduje nierównomierności.
Eliminowanie błędów na końcu wiersza
Nawet programy z polską wersją językową nie zapewniają pełnej poprawności typograficznej. Na końcu wiersza nie powinno się pozostawiać m.in. wyrazów jednoliterowych, pojedynczych cyfr i liter z kropką, czy skrótów typu: tzn., np., 100 m, 23 kg, XX w., 2001 r., prof., mgr.
W rozwiązaniu tego problemu można stosować różne metody, od ręcznego wymuszania końca wiersza przed wiszącym wyrazem, przez użycie narzędzia „znajdź i zamień” do podmiany trefnych sytuacji, aż po pisanie programów automatyzujących te procesy.
Gotowe programy poprawiające typografię można znaleźć w sieci, a niebawem będą dostępne na stronie Chochlika Drukarskiego.
